Những ngày cuối tháng Chín, bão lũ liên tiếp tràn qua, để lại sau lưng làng mạc hoang tàn, mái nhà trôi dạt và bao tiếng kêu cứu nghẹn ngào giữa biển nước. Từ Hà Tĩnh, Nghệ An đến Bắc Ninh, Thái Nguyên…, đồng bào mình đang oằn mình trong mất mát, nhưng giữa đau thương ấy vẫn sáng lên tình người – khi hàng trăm cánh tay đồng bào, chiến sĩ, thiện nguyện viên cùng nối vòng tay lớn, mang hơi ấm và niềm tin đến với vùng tâm lũ.

Trong một chuyến trở lại Phượng Hoàng Trung Đô, nơi tôi vẫn hình dung về giấc mộng kinh kỳ dang dở của Hoàng đế Quang Trung, bao nhiêu suy tư về lịch sử, về tầm vóc của tiền nhân bỗng ùa về.

Cuối năm 1986, khi cuộc chiến đấu giúp bạn ở Campuchia diễn ra quyết liệt, tôi gặp nhạc sĩ Thế Hiển tại Mặt trận 479 (Siêm Riệp). Lúc ấy, anh cùng nhóm nghệ sĩ xung kích của Đoàn Ca múa nhạc Bông Sen sang biểu diễn phục vụ bộ đội tình nguyện Việt Nam và nhân dân Campuchia.

Ngược quốc lộ 32, giữa nắng thu vàng óng ả, chúng tôi đến với xứ sở vùng cao Mù Cang Chải của núi ngàn Tây Bắc, theo tiếng bản địa của người H’Mông Mù Cang Chải có nghĩa là vùng đất gỗ khô. Nơi ấy có những đỉnh núi mờ sương cùng với vực sâu thăm thẳm. Những núi đá cao ngất quanh năm được mây sương bao phủ ấy cũng từng được nhiều người ví von tựa như nơi “đất trời gặp gỡ” và nổi tiếng với con đèo Khau Phạ, một con đèo cũng từng được liệt vào hàng trứ danh ở Việt Nam, nằm trong nhóm “tứ đại đỉnh đèo” (bốn con đèo hùng vĩ nhất, cao nhất, dài nhất, nguy hiểm nhất: đèo Mã Pí Lèng - tỉnh Tuyên Quang, đèo Ô Quy Hồ, Đèo Khau Phạ - tỉnh Lào Cai và đèo Pha Đin - nằm giữa hai tỉnh Sơn La và Điện Biên).

Bốn mươi. Một chiều thu nào đó, trong làn nắng nhàn nhạt xuyên qua tán lá, chợt nghe ai đó gọi mình là “cô”, như một lời đánh thức dịu dàng. Mình khựng lại, không phải vì buồn, chỉ là một khoảnh khắc nhận ra: tuổi trẻ đã khẽ khàng rời đi, như cơn gió cuối hạ, nhẹ tênh nhưng đủ để làm lòng người thổn thức.

Mỗi lần có dịp ra Hà Nội trong tôi lại dâng lên những cảm xúc khó tả. Điều ấy cũng không mấy khó hiểu bởi tôi vốn là đứa trẻ sinh ra từ đất Bắc, mẹ là cô gái Hà thành đem lòng yêu mến và đến với ba tôi một cán bộ miền Nam tập kết. Hà Nội thật đẹp và quyến rũ, nhất là vào thu. Ngồi cà phê bên Hồ Hoàn Kiếm rồi lòng vòng những con phố cổ, tôi chợt nhận ra cứ đến tiết thu Hà Nội đâu chỉ có “hoa sưa thơm ven mặt hồ…” như lời hát trong “mối tình đầu” của nhạc sỹ Thế Duy mà Hà Nội còn là “vương quốc” mộng mơ của những gánh hàng hoa và Hà Nội của mùi hương cốm mới.

Ba thập kỷ sau, tôi trở lại Thái Lan không chỉ với tư cách du khách, mà còn là người kết nối văn hóa giữa hai dân tộc Việt – Thái, vốn có nhiều “mẫu số chung” về phong tục, tập quán và tôn giáo.

Từ tập bút ký Đời như tiểu thuyết của nhà báo, nhà văn Trương Đức Minh Tứ, tác giả Nguyễn Xuân Sang đã viết nên một bài bút cảm động về mối tình trắc trở giữa hai nghệ sĩ nổi tiếng quê Quảng Trị – nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ và ca sĩ, NSƯT Trương Tân Nhân. Câu chuyện tình yêu dang dở, bi thương nhưng thấm đẫm nhân văn này vừa là dư âm của lịch sử, vừa là bản nhạc tình bất tử trong lòng công chúng yêu nghệ thuật.
 

Đến Hà Giang, bạn sẽ thấy. Hà Giang đẹp trong veo như nắng sớm bản Phùng, hiên ngang kiên cường như đá núi Đồng Văn và dịu dàng như ánh chiều rơi trên dòng Nho Quế. Hà Giang, như một nàng tiên bí ẩn mà cả đời bạn sẽ không bao giờ hiểu được hết, sẽ không bao giờ đi được đến tận cùng.

“Hậu Sơn Tinh, Thủy Tinh” – bài phiếm đàm của Phạm Minh Mẫn, từ một truyền thuyết quen thuộc, đã mở ra nhiều liên tưởng bất ngờ. Vừa dí dỏm, vừa châm biếm, tác giả đã đặt lại câu chuyện kén rể của vua Hùng dưới lăng kính hiện đại: từ “gói thầu voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao” cho đến bài học “sống chung với lũ”. Một cách đọc truyền thuyết để thêm nụ cười và cũng thêm đôi điều suy ngẫm.